Capitolo

L’invention d’une «tradition» liturgique: le rite de consécration des princes valaques (XVIIe-XVIIIe siècles)

  • Radu G. Păun

The aim of this study is to re-examine the question of the alleged Byzantine origin of the consecration ritual of the Wallachian princes and to reconstruct the liturgical scenario and the political context in which this ritual emerged. The first part provides an overview of the sources on the coronation of Byzantine emperors. The second part outlines the liturgical tradition of the coronation of monarchs in the South Slavic countries (Bulgarian and Serbian states). The third part aims at reconstructing the liturgical scenario of the consecration of the Wallachian princes, taking into account the main elements of the ritual, notably the liturgical gestures and words, but also the spatial dimension of the ceremony, i.e. the place where the liturgical act was performed. A thorough analysis of the sources shows that, contrary to common opinion, this scenario has nothing in common with the rite of the consecration of the basileis, but was inspired by and closely follows the rite of episcopal ordination as it appears in the Archieratikon. The theological-political significance of this choice is analyzed in the fourth and final part of the study. Finally, this study is accompanied by a documentary portfolio (originals and translations).

  • Keywords:
  • Wallachia,
  • coronation,
  • liturgical tradition,
  • royal anointing,
  • theology of power,
+ Mostra di più

Radu G. Păun

French National Centre for Scientific Research, France - ORCID: 0000-0003-3902-4117

  1. Andreescu, Ştefan. 1989. Restitutio Daciae. II. Relaţiile politice dintre Ţara Românească, Moldova şi Transilvania în răstimpul 1601-1659. Bucarest: Albatros.
  2. Andreescu, Ştefan. 2008. “Exarhatul. Geneza instituției în Țara Românească și Moldova.” Revista istorică, 19/1, 21-7.
  3. Arhieraticon trilingv. 2013. Arhieraticon trilingv. Ms. rom. 1216 de la Biblioteca Academiei Române – Cluj. Bucarest: Paideia.
  4. Ἀρχιερατικὸν. 1714. Ἀρχιερατικὸν περιέχον τὰς θείας καὶ ἱερὰς λειτουργίας Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, καὶ Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου. Venise: Antonio Bortoli.
  5. Ἀρχιερατικὸν. 1820. Ἀρχιερατικὸν περιέχον τὰς θείας καὶ ἱερὰς λειτουργίας Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, καὶ Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου. Constantinople: Πατριαρχικό Ἑλληνικό Τυπογραφείο.
  6. Arranz, Miguel. 1990. “Couronnement royal et autres promotions de la cour. Les sacrements d’institution de l’ancien Euchologe constantinopolitain.” Orientalia Christiana Periodica 56: 83-133.
  7. Arranz, Miguel. 1996. Eucologio Constantinopolitano agli inizi del secolo XI. Hagiasmatarion & Archieratikon (Rituale & Pontificale) con l’aggiunta del Leiturgikon (Missale). Rome: Editrice Pontificia Università Gregoriana.
  8. Azam, Olivier. 2005. “Sacre des tsars et sacrements de l’Église aux XVIe-XVIIe siècles.” Cahiers du monde russe XLVI, 1-2: 175-92.
  9. Aschenbrenner, Nathanael. 2018. “Contesting Ceremony, Constructing Byzantium: Reading Pseudo-Kodinos in Early Modern Europe.” Dumbarton Oaks Papers 72: 197‑214.
  10. Babinger, Franz. 1937. “O relațiune neobservată despre Moldova sub domnia lui Antonie-Vodă Ruset (1676).” Analele Academiei române. Memoriile secțiunii istorice 19 (3ème série): 109-36
  11. Bak, János M. et Géza Pálffy. 2020. Crown and Coronation in Hungary 1000-1916 A.D. Budapest: Research Centre for the Humanities, Institute of History-Hungarian National Museum.
  12. Barbu, Violeta. 1991a. “Preliminarii la studiul naţionalizării serviciului divin: principalele versiuni româneşti ale Simbolului credinţei (1650-1713).” Limba română XL, 1-2: 25-31.
  13. Barbu, Violeta. 1991b. “Preliminarii la studiul naţionalizării serviciului divin: unificarea versiunilor Simbolului credinţei (1660-1713).” Revista de istorie și teorie literară 39: 351-63.
  14. Barbu, Violeta. 2008. Purgatoriul misionarilor. Contrareforma în Țările Române în secolul al XVII-lea. Bucarest: Editura Academiei Române.
  15. Barbu, Violeta. 2016. “«Zapisul supuşilor, uricul împăraţilor şi ponturile legăturilor»: jurământul politic în Ţările Române în secolul al XVII-lea.” Dans Puterea cuvântului, a exemplului şi a simbolului, éd. par Maria Magdalena Székely et Nelu Zugravu, 83-122. Iaşi: Editura Universităţii “Alexandru Ioan Cuza”.
  16. Barbu, Violeta, et Gheorghe Lazăr. 1998. “Coronatio. Tradiția liturgică în Țările Române.” Dans Naţional şi universal în istoria românilor. Studii oferite prof. dr. Şerban Papacostea cu ocazia împlinirii a 70 de ani, éd. par Ovidiu Cristea et Gheorghe Lazăr, 40-68. Bucarest: Editura Enciclopedică.
  17. Bălașa, Dumitru. 1968. “Contribuția cronicarului Dionisie la îmbogățirea Molitfelnicului românesc.” Biserica ortodoxă română LXXXVI, 1-2: 209-20.
  18. Beza, Marcu. 1935. Urme românești în Răsăritul ortodox. Bucarest: Monitorul oficial și Imprimeriile Statului.
  19. Bibliografia. 1903. Bibliografia românească veche 1508-1830, vol. 1, 1508-1716, éd. par Ioan Bianu et Nerva Hodoș. Bucarest: Stabilimentul grafic J. V. Socec.
  20. Bibliografia. 1910. Bibliografia românească veche 1508-1830, vol. 2, 1716-1808, éd. par Ioan Bianu et Nerva Hodoș. Bucarest: Atelierele Socec & Co.
  21. Bibliografia. 1912-1936. Bibliografia românească veche 1508-1830, vol. 3, 1809-1830, éd. par Ioan Bianu, Nerva Hodoș et Dan Simonescu. Bucarest: Atelierele grafice Socec & Co.
  22. Biliarsky, Ivan. 1991. “Molitvi za caria. (Kăm istoriiata za srednovekovniia slavianski Evhologion).” Istoričeski pregled XLVI, 5: 74-89.
  23. Biliarsky, Ivan. 1993. “Le rite de couronnement des tsars dans les pays slaves et la promotion d’autres axiai.” Orientalia Christiana Periodica LIX, 1: 91-139.
  24. Biliarsky, Ivan. 2019. “Le rite ecclésiastique pour le couronnement des souverains. Les sources serbes.” Dans Elemente de ceremonial în literatura din spațiul românesc – secolele al XIV-lea – al XVIII-lea, éd. par Emanuela Timotin, 9-50. Bucarest: Editura Academiei Române.
  25. Bogatyrev, Sergey. 2007. “Reinventing the Russian Monarchy in the 1550s: Ivan the Terrible, the Dynasty, and the Church.” The Slavonic and East European Review LXXXV, 2: 271-93
  26. Bogdanov, Andrei P. 2019. “«Prenija s grekami o vere» Arsenija Suhanova: polnyj avtorskij tekst.” Literaturnyj fakt XII, 2: 145-88.
  27. Botte, Bernard. 1957. “La formule d’ordination «La grâce divine» dans les rites orientaux.” L’orient syrien 2: 285-96.
  28. Božilov, Ivan, Anamaria Totomanova et Ivan Biliarsky. 2012. Borilov sinodik. Izdanie i prevod. Sofia: PAM.
  29. Bradshaw, Paul F. 2013. Ordination rites. Their History and Theology. Collegeville MN: Liturgical Press.
  30. Brock, Sebastian P. 1985. “The Thrice-Holy Hymn in the Liturgy.” Sobornost. Eastern Christian Review 7: 24-34.
  31. Buc, Philippe. 2001. “Rituel politique et imaginaire politique au haut Moyen Âge.” Revue historique, DCCXX, 4: 843-83.
  32. Buc, Philippe. 2003. Dangereux rituel. De l’histoire médiévale aux sciences sociales. Paris: PUF.
  33. Bulat, Toma G. 1925. “L’Odyssée d’un courtisan valaque de Henri III.” Revue historique du Sud-Est européen II, 10-12: 345-54.
  34. Cantemir, Dimitrie. 1743. Histoire de l’Empire Othoman, où se voyent les causes de son aggrandissement et de sa décadence…, trad. M. de Joncquières, vol. 1. Paris: Despilly.
  35. Cantemir, Dimitrie. 1769-1770. “Beschreibung der Moldau.” Dans Magazin für die neue Historie und Geographie, éd. par Anton Friederich Buching, vol. 3 (1769), pp. 537-74, et vol. 4 (1770), pp. 1-120.
  36. Cantemir, Dimitrie. 1771. Historisch-geographische und politische Beschreibung der Moldau, nebst dem Leben der Verfassers und eine Landkarte. Franckfort et Leipzig: s.n.
  37. Carra, Jean-Louis. 1781. Histoire de la Moldavie et de la Valachie. Avec une Dissertation sur l’état actuel de ces deux provinces. Neuchâtel: Imprimerie de la Société Typographique.
  38. Călători străini. 1976. Călători străini despre țările române, vol. 6/2, ed. par Mustafa Ali Mehmet. Bucarest: Editura Academiei Române.
  39. Călători străini. 1983. Călători străini despre țările române, vol. 8, éd. par Maria Holban, Maria-Matilda Alexandrescu-Dersca Bulgaru et Paul Cernovodeanu. Bucarest: Editura Academiei Române.
  40. Cândea, Virgil. 1968 [2018]. “L’humanisme d’Udriște Năsturel et l’agonie des lettres slavonnes en Valachie.” Revue des études sud-est européennes VI, 2: 239-288 (Histoire des idées en Europe du Sud-Est. XVIIe-XVIIIe siècles, éd. par Ioana Feodorov et Mihai Țipău. Brăila: Istros, 2018, 23-73).
  41. Cernokrak, Nicolas. 1996. “Le terme néotestamentaire de cheirotonia et sa réception par la tradition liturgique byzantine.” Dans Ordinations et ministères (Conférences Saint-Serge. XIIIe Semaine d’études liturgiques, Paris, 27-30 juin 1995), éd. par Achille M. Triacca et Alessandro Pistoia, 59-81. Rome: Edizioni liturgiche.
  42. Clugnet, Louis. 1895. Dictionnaire grec-français des noms liturgiques en usage dans l’Église grecque. Paris: Alphonse Picard et Fils.
  43. Coman, Marian. 2019. “Înainte de tradiţia bizantină. Înscăunarea domnilor în Ţara Românească medievală.” Dans Elemente de ceremonial în literatura din spaţiul românesc – secolele al XIV-lea – al XVIII-lea, éd. par Emanuela Timotin, 63-94. Bucarest: Editura Academiei Române.
  44. Constantine Porphyrogennetos. 2012. The Book of Ceremonies, trad. Ann Moffatt et Maxeme Tall. Leyde-Boston: Brill.
  45. Corfus, Ilie. 1947. Însemnările Androneştilor. Bucarest: Institutul de Istorie națională.
  46. Cronici turcești. 1980. Cronici turcești, privind țările române. Extrase, vol. 3, Sfârșitul sec. XVI – începutul sec. XIX, ed. by Mustafa Ali Mehmed. Bucarest: Editura Academiei Române.
  47. Česnokova, Nadežda P. 2020, “Gazkij mitropolit Paisij Ligarid v Rossii: zametki k biografii.” Vestnik Pravoslavnogo Svjato-Tihonovskogo Gumanitarnogo Universiteta. Serija II: Istorija. Istorija Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi 96: 11-28.
  48. Dagron, Gilbert. 1996. Empereur et prêtre. Étude sur le “césaropapisme” byzantin. Paris: Gallimard.
  49. Darrouzès, Jean. 1970. Recherches sur les ὀφφίκια de l’Église byzantine. Paris: Institut français d’études byzantines.
  50. Dalewski, Zbigniew 1995. “Ceremoniał koronacyjny królów Polskich w XV i początkach XVI wieku.” Kwartalnik historyczny CII, 3-4: 37-60.
  51. De La Croix. 1684. Mémoires du Sieur de La Croix, Cy-devant Secretaire de l’Ambassade de Constantinople Contenans Diverses Relations tres curieuses de l’Empire Othoman, vol. 1., Paris: Veuve A. Cellier.
  52. Del Chiaro, Anton Maria. 1914. Storia delle moderne rivoluzioni della Valachia, con la descrizione del paese, costumi, riti e religione degli abitanti, éd. Nicolae Iorga. Bucarest: s.n..
  53. Delouis, Olivier. 2016. “La profession de foi pour l’ordination des évêques (avec un formulaire inédit du patriarche Photius).” Dans Le saint, le moine et le paysan. Mélanges d’histoire byzantine offerts à M. Kaplan, éd. par Olivier Delouis, Sophie Métivier et Paule Pagès, 119-38. Paris: Éditions de la Sorbonne.
  54. Delikanès, Kallinikos. 1905. Τὰ ἐν τοῖς κώδιξι τοῦ Πατριαρχικοῦ ἀρχειοφυλακίου σωζόμενα ἐπίσημα ἐκκλησιαστικὰ ἔγγραφα, vol. 3. Constantinople: Πατριαρχικό Τυπογραφείο.
  55. Dima-Drăgan, Corneliu, et Mihai Carataşu. 1967. “Les ouvrages d’histoire byzantine de la bibliothèque du prince Constantin Brancovan.” Revue des études sud-est européennes V, 3-4: 435-44.
  56. Dima-Drăgan, Corneliu, et Mihai Carataşu. 1969. “Un catalog necunoscut al Bibliotecii mănăstirii Hurezu.” Biserica ortodoxă română LXXXVII, 5-6: 590-625.
  57. Dionisie Eclesiarhul. 1987. Hronograf (1764-1815), éd. par Dumitru Bălaşa et Nicolae Stoicescu. Bucarest: Editura Academiei Române.
  58. Documente. 1897a. Documente privitoare la istoria românilor culese de Eudoxiu de Hurmuzaki, vol. 9/1, 1650-1747. Bucarest: Stabilimentul grafic I. V. Socec.
  59. Documente. 1897b. Documente privitoare la istoria românilor culese de Eudoxiu de Hurmuzaki, vol. 10, 1763-1844. Bucarest: Stabilimentul grafic I. V. Socec.
  60. Dumitran, Ana. 2004. Religie ortodoxă – Religie reformată. Ipostaze ale identităţii confesionale a românilor din Transilvania în secolele XVI-XVII. Cluj-Napoca: Nereamia Napocae-Cristian Matos.
  61. Dumont, Louis. 1966. Homo hierarchicus. Le système des castes et ses implications. Paris: Gallimard.
  62. Dură, Ioan. 1986. “La consécration du Saint Chrême dans l’Église orthodoxe roumaine entre le XVIe et le XIXe siècles.” Ephemerides theologicae lovanienses LXII, 4: 283-307.
  63. Duțu, Alexandru. 1989. “Modelul cultural brâncovenesc.” Dans Constantin Brancoveanu, éd. par Paul Cernovodeanu et Florin Constantiniu, 156-69. Bucarest: Editura Academiei Române.
  64. Enăceanu, Ghenadie. 1886. Condica sântă. Bucarest: Tipo-litografia cărților bisericesci .
  65. Erkens Franz-Reiner. 1998. “Der Herrscher als gotes drút. Zur Sakralität des ungesalbten ostfränkischen Königs.” Historisches Jahrbuch 118: 1-39.
  66. Εὐχολόγιον τὸ Μέγα. 1803. Εὐχολόγιον τὸ Mέγα. Ἐν ᾧ περιέχονται κατὰ τάξιν αἱ τῶν ἑπτὰ μυστηρίων ἀκολουθίαι, Constantinople: Πατριαρχικό Τυπογραφείο.
  67. Feodorof, Ioana. 1991-1992. “La Chronique de Valachie (1292-1664). Texte arabe du Patriarche Macaire Za’im. Introduction, édition du texte arabe et traduction française.” Mélanges de l’Université Saint-Joseph 52: 3-71.
  68. Feodorov, Ioana. 2014. “Mihnea III Radu, Prince of Wallachia, as Seen by Paul of Aleppo and His Father Makāriyūs Ibn al-Zaʻīm, Patriarch of Antioch.” Revue des études sud-est européennes 52: 289-306.
  69. Feodorov, Ioana. 2017. “Paul of Aleppo.” Dans Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History, vol. 10, Ottoman and Safavid Empires (1600-1700), éd. par David Thomas, John Chesworth et al., 355-70. Leyde-Boston: Brill.
  70. Flier, Michael S. 1994. “Breaking the Code: The Image of the Tsar in the Muscovite Palm Sunday Ritual.” Dans Medieval Russian Culture, vol. 2, éd. par Michael S. Flier et Daniel Rowland, 213-42. Berkeley-Los Angeles: University of California Press.
  71. Flier, Michael S. 1997. “Court Ceremony in the Age of Reform. Patriarch Nikon and the Palm Sunday Ritual.” Dans Religion and Culture in Early Modern Russia and Ukraine, éd. par Samuel H. Baron et Nancy S. Kollmann, 73-95. DeKalb: Northern Illinois University Press.
  72. Fügedi, Erik. 1980 [1986]. “Coronation in Medieval Hungary.” Studies in Medieval and Renaissance history 2 (n.s.): 159-89 [Kings, Bishops, Nobles and Burghers in Hungary, éd. par János M. Bak. Londres: Variorum].
  73. Găzdaru, Dumitru. 1974. “Misiunea culturală a lui Rafael Levaković pe lângă Matei Basarab. Prietenia lui cu Udriște Năsturel.” Dans Omagiu profesorului D. Găzdaru. Miscellanea din studiile sale inedite sau rare. I. Studii istorico-filologice, 93-174. Freiburg im Bresgau: Biblioteca Română – Institutul Român de Cercetări.
  74. Gabriel, Frédéric. 2016. “Les témoins orientaux d’une querelle latine: orthodoxie et professions de foi dans La Perpétuité de la foi.” Dans L’Union à l’épreuve du formulaire. Professions de foi entre Églises d’Orient et d’Occident (XIIIe-XVIIIe siècle), éd. par Marie-Hélène Blanchet et Frédéric Gabriel, 373-89. Louvain-Paris-Bristol: Peeters.
  75. Garnier, Sébastien. 2016. “L’édition Dosithée (1683) des Opera omnia de Syméon de Thessalonique.” Annuaire de l’École pratique des hautes études. Section des sciences religieuses. Résumé des conférences et travaux 123: 215-28.
  76. Georgescu, Ilie. 1961. “O copie necunoscută a Letopisețului cantacuzinesc.” Mitropolia Olteniei XIII, 7-9: 498-549.
  77. Getcha, Job. 2005. “La dédicace des églises dans le rite byzantin.” Dans Les enjeux spirituels et théologiques de l’espace liturgique (Conférences Saint-Serge, LIe semaine d’études liturgiques, Paris, 28 juin-1er juillet 2004), éd. par Carlo Braga et Alessandro Pistoia, 75-91. Rome: Edizioni liturgiche.
  78. Getcha, Job. 2021a, La théologie sacramentaire byzantine. Les sacrements chez Nicolas Cabasilas et Syméon de Thessalonique. Paris: Beauchesne.
  79. Getcha, Job. 2021b. The Euchologion Unveiled. An Explanation of Byzantine Liturgical Practice. II. Yonkers, NY: St Vladimir’s Seminary Press.
  80. Gheorghiu, Nicolae-Anastase. 1934. “Însemnări de cronică munteană din secolul al XVIII-lea.” Revista istorică XX, 1-3: 21-2.
  81. Gieysztor, Aleksander. 1990. “Gesture in the Coronation Ceremonies of Medieval Poland.” Dans Coronations: Medieval and Early Modern Monarchic Ritual, éd. par János M. Bak, 152-64. Berkeley-Los Angeles-Oxford: University of California Press.
  82. Gittos, Helen. 2016. “Researching the History of Rites.” Dans Understanding Medieval Liturgy: Essays in Interpretation, éd. par Helen Gittos et Sarah Hamilton, 13-38. Londres-New York: Routledge.
  83. Goar, Jacobus. 1647. Euchologion sive Rituale Graecorum complectens ritus et ordines divinae liturgiae, officiorum, sacramentorum, consecrationum, benedictionum, funerum, orationum […] juxta usum orientalis Ecclesiae. Paris: Simone Piget.
  84. Goar, Jacobus. 1730. Euchologion sive Rituale Graecorum complectens ritus et ordines divinae liturgiae, officiorum, sacramentorum, consecrationum, benedictionum, funerum, orationum […] juxta usum orientalis Ecclesiae […]. Editio secunda, expurgatur & accuratior. Venise: Bartholomaeus Javarinus.
  85. Gonès, Dimitris V. 1980. Τὸ συγγραφικὸν ἔργον τοῦ πατριάρχου Καλλίστου Α΄. Athènes: Ἀλτιντζή.
  86. Gonneau, Pierre. 2021. “Le Concile de Florence comme prélude à la symphonie russe.” Dans Autocéphalies. L’exercice de l’indépendance dans les Églises slaves orientales: (IXe-XXIe siècle), éd. par Marie-Hélène Blanchet, Frédéric Gabriel et Laurent Tatarenko, 245-73. Rome: Publications de l’École française de Rome.
  87. Grand Euchologe. 1992. Grand Euchologe. Traduction par Père Denis Guillaume. Rome: Diaconie apostolique.
  88. Guilland, Rodolphe. 1967. Recherches sur les institutions byzantines, vol. 1. Berlin-Amsterdam: Akademie Verlag-Adolf M. Hakkert.
  89. Guran, Petre. 2021. Rendre la couronne au Christ. Étude sur la fin de l’idée impériale byzantine. Heidelberg: Herlo.
  90. Gy, Pierre-Marie. 1974. “La théologie des prières anciennes pour l’ordination des évêques et des prêtres.” Revue des sciences philosophiques et théologiques 58: 599-617.
  91. Hanssens, Jean Michel 1952. “Les oraisons sacramentelles des ordinations orientales.” Orientalia Christiana Periodica 18: 297-318.
  92. Ioannis Cantacuzeni. 1828. Ioannis Cantacuzeni eximperatori Historiarum Libri IV, éd. et trad. Ludwig Schopen et B. Niebuhr, vol. 1. Bonn: Ed. Weber.
  93. Ionescu, Dimitrie G. 1935. Relaţiile ţărilor române cu Patriarhia de Alexandria. Bucarest: Monitorul oficial şi Imprimeriile Statutlui.
  94. Iorga, Nicolae. 1896. Acte şi fragmente cu privire la istoria Românilor adunate din depozitele de manuscrise ale Apusului, vol. 2. Bucarest: Ministerul de Instrucţie Publică.
  95. Iorga, Nicolae. 1935. Byzance après Byzance. Continuation de l’Histoire de la vie byzantine. Bucarest: Institut d’études byzantines.
  96. Istoria Țării Romînești. 1959. Istoria Ţării Romîneşti de la octombrie 1688 pâna la martie 1717, éd. Constantin Grecescu. Bucarest: Editura Științifică.
  97. Istoria Țării Romînești. 1960. Istoria Țării Romînești 1290-1690. Letopisețul Cantacuzinesc, éd. Constantin Grecescu et Dan Simonescu. Bucarest: Editura Academiei RPR.
  98. Îndreptarea legii. 1962. Îndreptarea legii 1652, éd. Andrei Rădulescu et al. Bucarest: Editura Academiei RPR.
  99. Învățătură. 1724. Învățătură despre șapte taine. Râmnic: s.n.
  100. Învățătură preoților. 1702. Învățătură preoților pre scurt de șapte taine ale Besearicii, Buzău: s.n.
  101. Janin, Raymond. 1950. Constantinople byzantine. Développement urbain et répertoire topographique. Paris: Institut français d’études byzantines.
  102. Janin, Raymond. 1953. La géographie ecclésiastique de l’Empire byzantin. Première partie. Le siège de Constantinople et le Patriarcat œcuménique, tome 3, Les églises et les monastères. Paris: Institut français d’études byzantines.
  103. Karathanasès, Athanasios E. 1982. Οἱ Ἕλληνες λόγιοι στὴ Βλαχία (16701714). Συµβολὴ στὴ µελέτη τῆς ἑλληνικῆς πνευµατικῆς κίνησης στὶς Παραδουνάβιες Ἡγεµονίες κατὰ τὴν προφαναριωτικὴ περίοδο. Thessalonique: Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου.
  104. Kármán, Gábor. 2013, “The Network of a Wallachian Pretender in Constantinople: The Contacts of the Future Voivode Mihail Radu (1654-1657).” Dans Europe and the ‘Ottoman World’: Exchanges and Conflicts (16th-17th Centuries), éd. par Gábor Kármán et Radu G. Păun, 119-40. Istanbul: The Isis Press.
  105. Lampros, Spyridon. 1909. “Κατάλογος τῶν κωδίκων τῶν ἐν Ἀθήναις βιβλιοθηκῶν πλὴν τῆς Ἐθνικῆς. Β› Κώδικες τῆς Ἱστορίκης καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας.” Νέος Ἑλληνομνήμων VI, 1: 340-49.
  106. Larin, Vassa. 2008. “The Dikerion and Trikerion of the Byzantine Pontifical Rite: Origins and Significance.” Orientalia Christiana Periodica 74: 417-30.
  107. Lécuyer, Joseph. 1952. “La grâce de la consécration épiscopale.” Revue des sciences philosophiques et théologiques, XXXVI, 3: 389-401.
  108. Lécuyer, Joseph. 1960. “Le sens des rites d’ordination d’après les Pères.” L’Orient syrien 5: 463-75.
  109. Luhovickij, Lev V. 2021. “Samuil Kapasulis.” Dans Pravoslavnaja Enciklopedija, vol. 61. 298-99. Moscou: Cerkovno-naučnij centr “Pravoslavnaja Enciklopedija”.
  110. Majeska, George P. 1984. Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Dumbarton Oaks: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
  111. Majeska, George P. 1997. “The Emperor in His Church: Imperial Ritual in the Church of St. Sophia.” Dans Byzantine Court Culture from 829 to 1204, éd. par Henry Maguire, 1-11. Washington: Harvard University Press.
  112. Macrides, Ruth. 2018. “Emperor and Church in the Last Centuries of Byzantium.” Studies in Church History 54: 123-43.
  113. Marjanović-Dušanić, Smilja. 2021. “Le rituel liturgique et la rhétorique du pouvoir dans le royaume serbe du XIIIe siècle.” Dans Religious Rhetoric of Power in Byzantium and South-Eastern Europe, éd. par Ivan Biliarsky, Mihail Mitrea et Andrei Timotin, 115-26. Brăila: Istros.
  114. Mateos, Juan. 1971. La célébration de la Parole dans la liturgie byzantine. Étude historique. Rome: Pontificium Institum Studiorum Orientalium.
  115. McCormick, Michael. 1985. “Analyzing Imperial Ceremonies.” Jahrbuch der österreichischen Byzantinistik 35: 1-20.
  116. Mercenier, Feuillen et François Paris. 1937. La prière des Églises de rite byzantin, vol. 1, L`office divin, la liturgie, les sacrements. Amay-sur-Meuse: Prieuré d’Amay-sur-Meuse.
  117. Meyendorff, Paul. 1991. Russia, Ritual and Reform. The Liturgical Reforms of Nikon in the 17th century. Crestwood, NY: St Vladimir’s Press.
  118. Mihail, Zamfira. 2011. “Două Liturghiere arhierești copiate de ieromonahul Ghervasie de la Putna (1676-1677).” Analele Putnei VII, 1: 37-62.
  119. Mihail, Zamfira et Policarp Chiţulescu. 2011. “Un text encomiastic inedit închinat mitropolitului Ştefan al Ungro-Vlahiei (1651).” Revista română de istorie a cărții VIII, 8: 15-26.
  120. Mureşan, Dan Ioan. 2008. “L’émergence du sacre princier dans les Pays Roumains et son modèle impérial byzantin (XVe-XVIe siècles).” Dans Dopo le due cadute di Costantinopoli (1204, 1453): Eredi ideologici di Bisanzio, éd. par Marina Koumanoudi et Chryssa Maltezou, 57-126. Venise: Istituto Ellenico di Studi bizantini e postbizantini.
  121. Nassif, Charbel. 2016. “La révision liturgique du métropolite melkite d’Alep Malâtyûs Karma et les réformes liturgiques dans les pays d’Europe de l’Est au XVIIe siècle.” Dans Europe in Arabic Sources: “The Travels of Macarius Patriarch of Antioch”, éd. par Yulia Petrova et Ioana Feodorov, 117-34. Kyiv: A. Krymsky Institute of Oriental Studies of the National Academy of Sciences of Ukraine.
  122. Negrău, Elisabeta. 2011. Cultul suveranului sud-est european şi cazul Ţării Româneşti. O perspectivă artistică. Iaşi: Lumen.
  123. Nelson, Jinty. 2012. “Coronation Rituals and Related Materials.” Dans Understanding Medieval Primary Sources: Using Historical Sources to Discover Medieval Europe, éd. par Joel T. Rosenthal, 114-30. Londres: Routledge.
  124. Nicol, Donald M. 1976. “Kaisersalbung. The Unction of Emperors in Late Byzantine Coronation Ritual.” Byzantine and Modern Greek studies 2: 37-52.
  125. Nicolescu, Corina. 1976. “Le couronnement – «încoronaţia». Contribution à l’histoire du cérémonial roumain.” Revue des études sud-est européennes XIV, 1: 647-63.
  126. Oikonomidès, Nikos. 1972. Les listes de préséance byzantines des IXe et Xe siècles, Paris: Éditions du Centre national de la recherche scientifique.
  127. Olar, Ovidiu. 2007-2008. “Orthodoxie et politique. I. Le synode de Târgovişte (janvier 1659).” New Europe College Yearbook 2007-2008: 189-216.
  128. Olar, Ovidiu. 2012. “Mihnea al III-lea Radu şi Roma (1658-1660).” Dans Viam inveniam aut faciam. In honorem Ştefan Andreescu, éd. par Ovidiu Cristea, Petronel Zahariuc et Gheorghe Lazăr, 439-450. Iaşi: Editura Universităţii “Alexandru Ioan Cuza”.
  129. Olar, Ovidiu. 2017a. “Païsios Ligaridēs.” Dans Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History, vol. 10, Ottoman and Safavid Empires (1600-1700), éd. par David Thomas, John Chesworth et al., 282-85. Leyde-Boston: Brill.
  130. Olar, Ovidiu. 2018a. “Orthodoxy and Politics: The Patriarch Nikon of Moscow, the Prince Mihnea III Radu of Walachia and the Great Church of Constantinople.” Dans The Rites Controversies in the Early Modern World, éd. par Ines G. Županov et Pierre Antoine Fabre, 233-63. Leyden-Boston: Brill.
  131. Olar, Ovidiu. 2018b. “«The Father and His Eldest Son». The Depiction of the 1667 Muscovite Palm Sunday Procession by the Metropolitan of Gaza Paisios Ligaridis and its Significance.” Revue de l’Histoire des religions CCXXXV, 1: 5-36.
  132. Olar, Ovidiu. 2020a. “Foreign Wisdoms: Tradition in the «Služebnik» of Metropolitan Ștefan of Ungrovlachia († 1668).” Museikon 4: 163-88.
  133. Olar, Ovidiu. 2020b. “Nikon’s Legacy beyond Muscovy: Forgotten Manuscripts from Leiden and Bucharest.” Dans Russia’s Early Modern Orthodox Patriarchate: Apogee and Finale, 1648-1721, éd. par Kevin M. Kain et David Goldfrank, 129-49. Washington DC: Academia Press.
  134. Olšr, Giuseppe. 1950. “La Chiesa e lo Stato nel cerimoniale d’incoronazione degli ultimi sovrani Rurikidi.” Orientalia Christiana Periodica 16: 267-302.
  135. Olšr, Giuseppe. 1952. “La Chiesa e lo Stato nel cerimoniale d’incoronazione degli zar Romanov.” Orientalia Christiana Periodica 18: 344-76.
  136. Ostrogorsky, Georg. 1955 [1973]. “Zur Kaisersalbung und Schilderhebung im spatbyzantinischen Kronungszeremoniell.” Historia 4: 246-56 [Georg Ostrogorsky, Zur Byzantinischen Geschichte. Ausgewahlte kleine Schriften. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 142-52].
  137. Ostrogorsky, Georg et Ernst Stein. 1932. “Die Krönungsordnungen des Zeremonienbuches.” Byzantion 7: 185-233.
  138. Pall, Francisc. 1940. “Date inedite privitoare la legăturile culturale italo-române din mijlocul veacului al XVII-lea, Studii italiene 6: 45-69.
  139. Palmer, William. 1871. The Patriarch and the Tsar, vol. 1, The Replies of the Humble Nicon, by the Mercy of God Patriarch, against the Questions of the Boyar Simeon Streshneff and the Answers of the Metropolitan of Gaza Paisius Ligarides. Londres: Trübner and Co.
  140. Palmer, William. 1873. The Patriarch and the Tsar, vol. 3, History of the Condemnation of the Patriarch Nicon by a Plenary Council of the Orthodox Catholic Eastern Church, Held at Moscow A.D. 1666-1667: Written by Paisius Ligarides of Scio. Londres: Trübner and Co.
  141. Panaitescu, Petre P. 1926. “L’influence de l’œuvre de Pierre Mogila, archévêque de Kiev, dans les Principautés roumaines.” Mélanges de l’École roumaine en France V, 1: 35-180.
  142. Panaitescu, Petre P., et Mihail Zamfira. 2018. Catalogul manuscriselor slavo-române și slave din Biblioteca Academiei Române, vol. 3. Bucarest: Editura Academiei Române.
  143. Papacostea, Victor. 1962 [1983]. “O școală de limbă și cultură slavonă la Târgoviște în timpul domniei lui Matei Basarab.” Romanoslavica 5: 183-94 [Victor Papacostea, Civilizație românească și civilizație balcanică, ed. par Cornelia Papacostea-Danielopolu and Nicolae-Serban Tanașoca, 247-58. Bucarest: Editura Eminescu].
  144. Papacostea, Victor. 1963. “Les origines de l’enseignement supérieur en Valachie.” Revue des études sud-est européennes I, 1-2: 7-39.
  145. Papadopoulos-Kerameus, Athanasios. 1891. “Δοσιθέου Νοταρᾶ πατριάρχου Ἱεροσολύμων, παραλειπόμενα ἐκ τῆς Ἱστορίας περὶ τῶν ἐν Ἱεροσολύμοις πατριαρχησάντων.” Dans Athanasios Papadopoulos-Kerameus. Ἀνάλεκτα Ἱεροσολυμιτικῆς σταχυολογίας, ἢ συλλογὴ ἀνεκδότων καὶ σπανίων ἑλληνικῶν συγγραφῶν περὶ τῶν κατὰ τὴν Ἑῴαν ὀρθοδόξων ἐκκλησιῶν καὶ μάλιστα τῆς τῶν Παλαιστινῶν, vol. 1, 231-307. Saint-Pétersbourg: V. Kirshbaum.
  146. Parenti, Stefano. 2000. “Ordinations in the East.” Dans Handbook for Liturgical Studies, vol. 4, Sacraments and Sacramentals, éd. par Anscar J. Chupungco, 205-16. Collegeville MN: Liturgical Press.
  147. Paul din Alep. 2014. Paul din Alep, Jurnal de călătorie în Moldova și Valahia, éd. et trad. Ioana Feodorov. Bucarest-Brăila: Editura Academiei Romane-Editura Istros.
  148. Păun, Radu G. 1996. “Sur l’investiture des derniers princes ‘phanariotes’. Autour d’un document ignoré.” Revue des études sud-est européennes XXXV, 1-2: 63-75.
  149. Păun, Radu G. 1998. “Si Deus nobiscum quis contra nos ? Mihnea III: note de teologie politică” Dans Național și universal în istoria românilor. Studii oferite prof. dr. Șerban Papacostea la împlinirea a 70 de ani, éd. par Ovidiu Cristea et Gheorghe Lazăr, 69-100. Bucarest: Editura Enciclopedică.
  150. Păun, Radu G. 2006. “Pouvoir, Croisade et Jugement Dernier au XVIIe siècle: le vécu et l’invisible.” Dans Ius et Ritus. Rechtshistorische Abhandlungen über Ritus, Macht und Recht, éd. par Ivan Biliarsky, 213-83. Sofia: Iztok i Zapad.
  151. Păun, Radu G. 2013. “Byzance d’empereur et Byzance d’Église. Sur le couronnement des princes “phanariotes” à Constantinople.” Dans Héritages de Byzance en Europe du Sud-Est à l’époque moderne et contemporaine, coord. Olivier Delouis, Anne Couderc et Petre Guran, 141-60. Athènes: École française d’Athènes.
  152. Păun, Radu G. 2016. “L’ordre de l’éternité. Sur la mémoire liturgique du monastère de Hilandar (Mont Athos, XVIIe-XVIIIe siècles).” Dans Histoire, mémoire et dévotion. Regards croisés sur la construction des identités dans le monde orthodoxe aux époques byzantine et post-byzantine, coord. Radu G. Păun, 257-304. Seyssel: La Pomme d’or.
  153. Păun, Radu G. 2018. “En quête du cheval de Troie. Les révoltes anti-ottomanes des chrétiens balkaniques au miroir de l’Occident (XVIe-XVIIe siècle).” Dans Paradigmes rebelles. Pratiques et cultures de la désobéissance à l’époque moderne, éd. par Gregorio Salinero, Águeda García Garrido et Radu G. Păun, 425-54. Bruxelles-Berne-Berlin: Peter Lang.
  154. Păun, Radu G. 2021. “La mise en rituel du pouvoir. Une prière de couronnement copiée par Dionisie Eclesiarhul (1813).” Dans Religious rhetoric of power in Byzantium and South-Eastern Europe, éd. par Ivan Biliarsky, Mihail Mitrea et Andrei Timotin, 297-338. Brăila: Istros.
  155. Phôteinos, Dionysios. 1819. Ἱστορία τῆς πάλαι Δακίας τὰ νῦν Τρανσιλβανίας, Βλαχίας καὶ Μολδαυίας, vol. 3. Vienne: I. B. Zwek.
  156. Pippidi, Andrei. 1983. Tradiţia politică bizantină în ţările române în secolele XVI-XVIII. Bucarest: Editura Academiei Române.
  157. Pippidi, Andrei. 2001 [2006]. “L’Homélie prononcée par Étienne Cantacuzène, prince de Valachie (1716).” Dans L’Empereur hagiographe. Culte des saints et monarchie byzantine et post-byzantine, éd. par Petre Guran, 281-93. Bucarest: CRIS [Andrei Pippidi, Byzantins, Ottomans, Roumains. Le Sud-Est européen entre l’héritage impérial et les influences occidentales, 255-66. Paris: Honoré Champion].
  158. Pissis, Nikolas. 2020. Russland in den politischen Vorstellungen der griechischen Kulturwelt 1645-1725. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
  159. Pitsakis, Konstantinos G. 2001. “Sainteté et empire. À propos de la sainteté impériale: formes de sainteté d’office et de sainteté collective dans l’Empire d’Orient?” Bizantinistica. Rivista di studi bizantini e slavi 3: 155-228.
  160. Poumarède, Géraud 2001. “La querelle du sofa. Étude sur les rapports entre gloire et diplomatie.” Histoire, économie et société XX, 2: 185-97.
  161. Potter, Cathy J. 1993. The Russian Church and the Politics of Reform in the Second Half of the Seventeenth Century. Thèse de doctorat inédite, Université de Yale.
  162. Prodi, Paolo. 1992. Il sacramento del potere. Il giuramento politico nella storia costituzionale dell’Occidente. Bologne: Il Mulino.
  163. Pseudo-Codinos. 1968. Traité des offices, éd. Jean Verpeaux. Paris: Éditions du CNRS.
  164. Pseudo-Kodinos. 2013. The Constantinopolitan Court, Offices and Ceremonies, éd. par Ruth Macrides, Joseph Munitiz et Dimiter Angelov. Farnham: Ashgate.
  165. Radu, Basile. 1933 “Voyage du Patriarche Macaire d’Antioche. Texte arabe et traduction francaise.” Patrologia Orientalis XXIV, 4: 203-364.
  166. Radu logofătul Greceanu. 1970. Istoria domniei lui Constantin Basarab Brâncoveanu Voievod (1688-1714), éd. Aurora Ilieş, Bucarest: Academiei Republicii Socialiste România.
  167. Radu Popescu. 1963. Istoriile domnilor Ţării Româneşti, éd. Constantin Grecescu. Bucarest: Edtura Academiei RSR.
  168. Raquez, Olivier. 1988. “Les confessions de foi de la Chirotonie épiscopale des Églises grecques.” Dans Traditio et progressio. Studi liturgici in onore del Prof. Adrien Nocent OSB, éd. par Giustino Farnedi, 469-85. Rome: Pontificio Ateneo S. Anselmo.
  169. Recordon, François. 1821. Lettres sur la Valachie ou Observations sur cette province et ses habitans, écrites de 1815 à 1821, avec la relation des derniers événemens qui y ont eu lieu. Paris: Lecointe et Durey.
  170. Ruiz, Teofilo F. 1984. “Une royauté sans sacre: la monarchie castillane du bas Moyen Âge.” Annales ESC XXXIX, 3: 429-53.
  171. Rusu, Eduard. 2021. Muzica și puterea politică în Moldova și Țara Românească, secolele al XV-lea–al XVIII-lea. Iaşi: Editura Universităţii “Alexandru Ioan Cuza”.
  172. Sazonova, Natalija I. 2018. “Za edinyj Az...”. Knižnaja “sprava” pri patriarhe Nikone (1653-1666 gg.) i cerkovnyj raskol. Мoscou-Saint-Pétersbourg: Centr gumanitarnych iniciativ.
  173. Schaub, Marie-Karine. 1999. Pouvoir et sacralité du tsar: les rituels de couronnement et leur symbolique, Russie, 1498-1682. Thèse de doctorat inédite, École des Hautes Études en Sciences Sociales, Paris.
  174. Sebag, Paul. 1978. “Sur deux orientalistes français du XVIIe siècle: F. Petis de la Croix et le sieur de la Croix.” Revue de l’Occident musulman et de la Méditerranée XXV, 1: 89-117.
  175. Sevastjanova, Svetlana K. 2011. Literaturno-publicističeskoe nasledie patriarha Nikona: principy raboty avtora serediny-vtoroj poloviny XVII vekа. Saarbrücken: LAP Lambert.
  176. Simonescu, Dan. 1939. Literatura românească de ceremonial. Condica lui Gheorgachi, 1762. Studiu şi text. Bucarest: Fundația “Regele Carol I”.
  177. Simonescu, Dan, et Damian P. Bogdan. 1938. “Începuturile culturale ale domniei lui Matei Basarab.” Biserica ortodoxă română LVI, 11-12: 866-80.
  178. Slujebnicul 2021. Slujebnicul mitropolitului Ștefan al Ungrovlahiei (BAR, ms. rom. 1790) de la Biblioteca Academiei Române-București, vol. 1-3. Bucarest: Basilica.
  179. Stanković, Radoman. 2012. Vodeni znaci srpskih hilandarskih rukopisa XVII veka. Belgrade: Narodna biblioteka Srbije.
  180. Stănciulescu-Bîrda, Alexandru. 1980. “Letopisețul cantacuzinesc. Varianta Căldărușani.” Biserica ortodoxă română XCVIII, 5-6: 655-62.
  181. Stoicescu, Nicolae. 2017 [1961]. Repertoriul bibliografic al monumentelor feudale din Bucureşti. Bucarest: Basilica.
  182. Strihan, Petre 1968. “Divan Effendi în Țara Românească și Moldova în secolele XVII-XVIII.” Studii. Revistă de istorie XXI, 5: 881-96.
  183. St. Symeon of Thessalonika. 2011. The Liturgical Commentaries, éd. et trad. Steven Hawkes-Teeples. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies.
  184. Syméon de Thessalonique. 1866a. Περὶ τοῦ ἁγίου ναοῦ καὶ τῆς τούτου καθιερώσεως, Dans Patrologiae cursus completus…. Series graeca posterior, accurante J-P. Migne, vol. 155, 305-61. Paris: J-P. Migne.
  185. Syméon de Thessalonique. 1866b. Περὶ τῶν ἱερῶν χειροτονιῶν, dans Patrologiae cursus completus…. Series graeca posterior, accurante J-P. Migne, vol. 155, 361-469. Paris: J-P. Migne.
  186. Ševčenko, Ihor. 1984, “The Many Worlds of Peter Mohyla.” Harvard Ukrainian studies VIII, 1-2: 9-44.
  187. Ševčenko, Ihor. 1999. “A New Greek Source for the Nikon Affair: Sixty-one Answers Given by Paisios Ligarides to Tsar Aleksej Mixajlovič.” Palaeoslavica 7: 65-83.
  188. Ștrempel, Gabriel. 1955. “Sprijinul acordat de Rusia tiparului românesc în secolul al XVII-lea.” Studii și cercetări de bibliologie 1: 19-27.
  189. Ștrempel, Gabriel. 1987. Catalogul manuscriselor românești, vol. 3. Bucarest: Editura Academiei Române.
  190. Ștrempel, Gabriel. 1992. Catalogul manuscriselor românești, vol. 4. Bucarest: Editura Academiei Române.
  191. Taft, Robert. 2006. “The Byzantine imperial communion ritual.” Dans Ritual and Art. Byzantine Essays for Christopher Walter, éd. par Pamela Armstrong, 1-26. Londres: Pindar Press.
  192. Tchentsova, Vera G. 2012. “Le premier voyage du patriarche d’Antioche Macaire III Ibn al-Zaʽīm à Moscou et dans les Pays roumains: 1652-1659.” Dans Relations entre les peuples de l’Europe Orientale et les chrétiens arabes au XVIIe siècle. Macaire III Ibn al-Za‘īm et Paul d’Alep, éd. par Ioana Feodorov, 69-122. Bucarest: Editura Academiei Române.
  193. Tchentsova, Vera G. 2013. “Le patriarche d’Antioche Macaire III Ibn al-Za‘îm et la Chrétienté latine.” Dans Réduire le schisme ? Ecclésiologies et politiques de l’Union entre Orient et Occident (XIIIe–XVIIIe siècles), éd. par Marie-Hélène Blanchet et Frédéric Gabriel, 313-335. Paris: Collège de France–CNRS/Centre de recherche d’histoire et civilisation de Byzance.
  194. Tchentsova, Vera G. 2015. “Le clergé grec, la Russie et la Valachie à l’époque de Constantin Brâncoveanu: le témoignage des archives russes.” Dans Constantin Brâncoveanu et le monde orthodoxe, éd. par Petre Guran, 96-104. Bucarest: Editura Academiei Române.
  195. Tchentsova, Vera G. 2017. “Les moines de Zôgraphou à Kiev et Moscou au XVIIe siècle et les débuts de l’imprimerie en Valachie.” Dans Relațiile românilor cu Muntele Athos și cu alte locuri sfinte (secolele XIV-XX), éd. par Petronel Zahariuc, 107-17. Iași: Editura Universităţii “Alexandru Ioan Cuza”.
  196. Tchentsova, Vera G. 2021. “«Tout Moscou, Ville-Reine, trembla de te rencontrer». Le patriarche Macaire d’Antioche et la tutelle des patriarches orientaux sur l’Église russe.” Dans Arabic Christianity between the Ottoman Levant and Eastern Europe, éd. par Ioana Feodorov, Bernard Heyberger et Samuel Noble, 47-78. Leyde-Boston: Brill.
  197. Theodorescu, Răzvan. 1987. Civilizația românilor între medieval și modern. Orizontul imaginii (1550-1800), vol. 1-2. Bucarest: Meridiane.
  198. Tudorie, Ionuţ Alexandru 2011. “Old and New in the Byzantine Imperial Coronation in the 13th Century.” Ostkirchliche Studien LX, 1: 69-109.
  199. Thomson, Francis J. 1993. “Peter Mogila’s Ecclesiastical Reforms and the Ukrainian Contribution to Russian Culture. A Critique of Georges Florovsky’s Theory of the Pseudomorphosis of Orthodoxy.” Slavica Gandensia XX: 67-119.
  200. Tumins, Valerie A., et George Vernadsky, éds. 1982. Patriarch Nikon on Church and State: Nikon’s “Refutation”. Berlin-New York: Mouton.
  201. Ursu, Neculai A. 2003. “Activitatea literară necunoscută a lui Daniil Andrean Panoneanul, traducătorul Îndreptării legii (Târgoviște, 1652).” Dans Neculai A. Ursu. Contribuții la istoria culturii românești în secolul al XVII-lea. Studii filologice, 7-133. Iași: Cronica.
  202. Uspenskij, Boris A. 1998. Car' i patriarh: harizma vlasti v Rossii. Vizantijskaja model' i ee russkoe pereosmyslenie. Moscou: Škola “Jazyki russkoj kultury”.
  203. Uspenskij, Boris A. 2012a. “Tsar and God: Semiotic aspects of the sacralization of the monarch in Russia.” Dans Boris A. Uspenskij, Victor Zhivov. Tsar and God and other essays in Russian cultural semiotics, trad. Marcus C. Levitt, David Budgen et Liv Bliss, 1-112. Boston: Academic Studies Press.
  204. Uspenskij, Boris A. 2012b. “Enthronement in the Russian and Byzantine Traditions.” Dans Boris A. Uspenskij, Victor Zhivov, Tsar and God and Other Essays in Russian Cultural Semiotics, trad. Marcus C. Levitt, David Budgen et Liv Bliss, 153-74. Boston: Academic Studies Press.
  205. Varela Fernandes, Carla. 2020. “Between Silences: The Coronation of Portuguese Medieval Kings (12th-14th Centuries).” Arts IX, 4: 75-86 [numéro thématique: Royal Divine Coronation Iconography in the Medieval Euro-Mediterranean Area, éd. par Mirko Vagnoni].
  206. Vogel, Cyrille. 1970. “L’imposition des mains dans les rites d’ordination en Orient et en Occident.” Maison Dieu 102: 57-72.
  207. Vukašinović, Vladimir. 2019. “Liturgička analiza krunisanja Stefana Prvovenčanog.” Dans Кraljevstvo i arhiepiskopija. Теmatski zbornik u čast 800 godina proglašenja Kraljevstva i autokefalne arhiepiskopije svih srpskih i pomorskih zemalja, éd. par Ljubomir Maksimović et Srđan Pirivatrić, 189-218. Belgrade: Srpska Akademija nauka i umetnosti, Srpski komitet za vizantologiju.
  208. Vukašinović, Vladimir, et Zoran Ranković. 2019. “Novi srpskoslovenski izvori poretka krunisanja cara.” Crkvene studje XVI, 2: 675-84.
  209. Yannopoulos, Panayotis. 1991. “Le couronnement de l’empereur à Byzance: rituel et fond institutionnel.” Byzantion LXI, 1: 71-93.
  210. Zerlentès, Periklès G. 1910. “Ἰωάννου Καρυοφύλλου πρὸς Μελέτιον Χορτάκιον καὶ τοὺς Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολαί.” Δελτίον τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογιήκς Ἑταιρίας τῆς Ἑλλάδος 6: 73-87.
  211. Zwierlein, Cornel. 2016. Imperial Unknowns: The French and British in the Mediterranean, 1650-1750. Cambridge: Cambridge University Press.
PDF
  • Anno di pubblicazione: 2024
  • Pagine: 403-471

XML
  • Anno di pubblicazione: 2024

Informazioni sul capitolo

Titolo del capitolo

L’invention d’une «tradition» liturgique: le rite de consécration des princes valaques (XVIIe-XVIIIe siècles)

Autori

Radu G. Păun

Lingua

French

DOI

10.36253/979-12-215-0646-4.17

Opera sottoposta a peer review

Anno di pubblicazione

2024

Copyright

© 2024 Author(s)

Licenza d'uso

CC BY 4.0

Licenza dei metadati

CC0 1.0

Informazioni bibliografiche

Titolo del libro

Cristiani orientali e Repubblica delle Lettere (XVI-XVIII sec.) / Chrétiens orientaux et République des Lettres (16e-18e s.) / Östliche Christen und die Gelehrtenrepublik (16.-18. Jh.)

Curatori

Marcello Garzaniti, Vassa Kontouma, Vasilios N. Makrides

Opera sottoposta a peer review

Numero di pagine

510

Anno di pubblicazione

2024

Copyright

© 2024 Author(s)

Licenza d'uso

CC BY 4.0

Licenza dei metadati

CC0 1.0

Editore

Firenze University Press

DOI

10.36253/979-12-215-0646-4

ISBN Print

979-12-215-0645-7

eISBN (pdf)

979-12-215-0646-4

eISBN (xml)

979-12-215-0647-1

Collana

Europe in between. Histories, cultures and languages from Central Europe to the Eurasian Steppes

ISSN della collana

2975-0318

e-ISSN della collana

2975-0326

0

Download dei libri

0

Visualizzazioni

Salva la citazione

1.383

Libri in accesso aperto

in catalogo

2.567

Capitoli di Libri

4.133.292

Download dei libri

4.947

Autori

da 1047 Istituzioni e centri di ricerca

di 66 Nazioni

69

scientific boards

da 368 Istituzioni e centri di ricerca

di 43 Nazioni

1.299

I referee

da 393 Istituzioni e centri di ricerca

di 38 Nazioni